صبح روز 13 مهر 1357، امام خمینی(ره) با چند تن از نزدیکان و مرحوم حاج سید احمد آقا، به طرف کویت حرکت کردند. پس از رسیدن به مرز، با داشتن ویزا، از ورود ایشان جلوگیری به عمل آمد! از این رو ساعاتی را در مرز سرگردان ماندند. حدود ساعت 11 شب مأموران مرزی عراق به امام اطلاع دادند که بازگشتشان به نجف بلامانع است. اما امام(ره) از بازگشت به نجف خودداری و شب را در بصره گذراندند و تصمیم گرفتند به پاریس بروند، عراقی ها هم موافقت خود را اعلام کردند.

13 مهرماه؛ سالروز هجرت تاریخی امام خمینی از عراق به پاریس

 

پس از قیام مردمی 15 خرداد 1342، رژیم طاغوت محدودیت‌های بیشتری برای امام خمینی(ره) و گروه های مذهبی اعمال کرد. آن گاه که امام(ره) علیه تصویب لایحه کاپیتولاسیون اعتراض نمود، در 13 آبان 1343، ایشان را ابتدا به ترکیه و سپس به عراق تبعید کردند.

تبعید و اقامت 14 ساله در نجف اشرف، توأم با یک زندگی بسیار ساده و بی تکلف بود که این نکته ای بسیار دقیق برای عموم مردم امروزی است.

امام(ره) در طی این مدت، با وجود محدودیت های مختلف، فریادهای حق طلبانه و ظلم ستیز خود را علیه رژیم، از طریق سخنرانی، ارسال پیام های کتبی و شفاهی به گوش ملت ایران می‌رساندند و بدین وسیله ماهیت رژیم را افشاء می کردند.

امام(ره) در کنار این اقدامات به تدریس فلسفه سیاسی حکومت اسلامی، تحت عنوان ولایت فقیه، همراه با دروس فقه و اصول پرداختند و شاگردانی برجسته و هم فکر تربیت کردند.

ثمره مجموعه این فعالیت ها باعث آگاهی و رشد سیاسی روزافزون همه اقشار اعم از تحصیل کرده ها، روحانیون، بازاری ها، شهری ها، روستایی ها و ... گردید و قاطبه ملت ایران، رهبری ایشان را پذیرفته و شعله های انقلاب فروزان شد.

پس از ناامیدی رژیم از سکوت امام، دست به فعالیت های سیاسی برای ساکت کردن و یا اخراج ایشان از عراق زد.

اولین مذاکره بین وزرای خارجه دو کشور ایران و عراق، هنگام شرکت در اجلاس سالانه سازمان ملل در نیویورک انجام شد، سپس هیأتی از تهران به بغداد عزیمت و با مقامات عراقی مذاکراتی به عمل آورد. نتیجه این دو مذاکره، ایجاد محدودیت هایی برای امام(ره) بود، تا آن جا که منزل ایشان توسط نیروهای امنیتی در 2 مهر 1357، محاصره، رفت و آمدها محدود و کنترل گردید! در این حال رییس سازمان امنیت عراق، یکی از نزدیکان امام (حجت الاسلام سید محمود دعایی) را احضار و پس از گفتگو با ایشان، در نهایت درخواست کرد که امام(ره) یک ماه سکوت نمایند و دلیل این مطلب را این طور بیان داشت که (ما نسبت به رژیم شاه تعهداتی داریم و خروج امام(ره) هم از عراق صحیح نیست، امام کمتر فعالیت کنند، اعلامیه صادر کنند، ولی خارج از عراق توزیع شود.(

هنگامی که این خواسته ها به عرض امام(ره) رسید، ایشان که به هیچ عنوان حاضر نبودند حتی برای یک لحظه هم فعالیتشان تحت فشار یا توصیه های شخص یا اشخاص یا گروهی به نفع رژیم پهلوی محدود گردد، تصمیم به ترک عراق گرفتند و قصد عزیمت به سوریه را نمودند، اما به علت تیرگی روابط عراق و سوریه، تصمیم گرفتند که از طریق کویت عازم سوریه شوند.

اخذ ویزا صورت پذیرفت!در حالی که مسئولین صدور ویزا در کویت با آن که مشخصات شناسنامه ای امام (ره) به آنها داده شده بود، آگاه نبودند که برای چه کسی ویزای ورود صادر می کنند.

صبح روز 13 مهر 1357، امام خمینی(ره) با چند تن از نزدیکان و مرحوم حاج سید احمد آقا، به طرف کویت حرکت کردند. پس از رسیدن به مرز، با داشتن ویزا، از ورود ایشان جلوگیری به عمل آمد! از این رو ساعاتی را در مرز سرگردان ماندند. حدود ساعت 11 شب مأموران مرزی عراق به امام اطلاع دادند که بازگشتشان به نجف بلامانع است. اما امام(ره) از بازگشت به نجف خودداری و شب را در بصره گذراندند و تصمیم گرفتند به پاریس بروند، عراقی ها هم  موافقت خود را اعلام کردند.

امام خمینی(ره) هنگام هجرت به پاریس، در ضمن پیامی به ملت ایران، دلایل هجرت خویش را این چنین بیان فرمودند:

«... اکنون که من به ناچار باید ترک جوار مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام) را نمایم و در کشورهای اسلامی دست خود را برای خدمت به شما ملت محروم که مورد هجوم همه جانبه اجانب و وابستگان به آنان هستید، باز نمی بینم و از ورود به کویت با داشتن اجازه، ممانعت نموده اند، به سوی فرانسه پرواز می کنم. پیش من مکان معینی مطرح نیست. عمل به تکلیف الهی مطرح است. مصالح عالیه ی اسلام و مسلمین مطرح است. ما و شما، امروز که نهضت اسلامی به مرتبه بسیار حساسی رسیده است، مسؤول هستیم. اسلام از ما انتظار دارد. چشم جهانیان امروز به سوی شما ملت غیور دوخته شده. دولت های استفاده طلب به مطالعه ی روحیه و مقدار پشتکار ملت ما پرداخته اند. شما مردان و زنان تاریخ باید پایداری در راه کوبیدن ستمکاران و دفاع از حق را به جهانیان و نسل های آینده ثابت کنید... سربلند باد ملتی که با فداکاری خود قدم در راه پیروزی حق برداشت و سدها و موانع را یکی، پس از دیگری شکست. پیروزباد، رادمردانی که با خون خود عزت برباد رفته را باز گرفت و عظمت پایمال شده به دست سلاطین ستمگر را باز پس گرفت، از خداوند تعالی عظمت اسلام و مسلمین و کوتاه شدن دست اجانب و وابستگان آنان را مسئلت می نمایم.»

امام(ره) پس از چند روز اقامت در منزلی در پاریس، به علت آن که دولت فرانسه مصاحبه با خبرنگاران و نیز شرکت در برنامه های نماز جماعت و اجتماعات سیاسی را برای ایشان ممنوع اعلام کرده بود، ضمن پذیرش موقت شرایط و محدودیت های دولت فرانسه، به مکانی در حومه شهر پاریس به نام «نوفل لوشاتو» نقل مکان کردند.

اقامت امام(ره) در پاریس برخلاف تصور رژیم که می اندیشید فاصله بین تهران و پاریس باعث بروز محدودیت های زیادی در ارتباط بین امام(ره) و طرفدارانش می شود، باعث تسریع در رشد انقلاب شد، زیرا پاریس مکانی مناسب برای فعالیت های سیاسی بود و بدین سان شهرک نوفل لوشاتو که دیرزمانی مکانی آرام و بدون سر و صدا بود، به خبرسازترین نقطه جهان تبدیل شد، زیرا سیل گزارشگران، خبرنگاران، عکاسان و فیلمبرداران به آن مکان سرازیر گردید و دولت فرانسه برخلاف میلش نتوانست مانع مصاحبه ها و ملاقات های خبرنگاران و به طور کلی فعالیت های ایشان بشود. بدین ترتیب امام در طول چند ماه اقامت در پاریس، ضمن انجام مصاحبه با خبرنگاران و دیدار با شخصیت های مختلف فرانسوی، ایرانی و دیگر ممالک دنیا، به افشاگری رژیم پهلوی و حامی اصلیش آمریکا پرداخته و ندای مظلومیت ملت ایران را به گوش جهانیان رساندند. علاوه بر این با تماس تلفنی مستمر با طرفدارانشان در ایران و ارسال پیام های کتبی، ملت را برای انقلاب آماده ساختند.

ثمره زحمات امام(ره)ما در بهمن 1357 به عرصه تحقق رسید.