فاجعه بقیع، داغی فراموش نشدنی؛ هشتم شوال سالروز تخریب قبور ائمه بقیع علیه السلام

فاجعه بقیع، داغی فراموش نشدنی

سال ها قبل در هشت شوال یکی از غم انگیزترین حوادث جهان اسلام و تشیع به وقوع پیوست و جنایتکاران بی خرد وهابی و آل سعود به حریم آل الله حمله ور شده و بقاع متبرکه آنان در بقیع را ویران ساخته و اشیا باارزش آن را غارت کردند. بقیع که قدمتی قبل از اسلام دارد، پس از هجرت نبی مکرم اسلام(ص) تنها مسلمانان را در خود پذیرا شد. حرم ائمه بقیع به سال 495 هجری قمری یعنی اواخر قرن پنجم دارای گنبد و بارگاه شده است. جهانگرد معروف ابن جبیر که در قرن هفتم به حجاز سفر کرده، در دیداری که از بقیع داشته است آن را این گونه توصیف می کند که: «و آن قبه ای مرتفع و سر به فلک کشیده است که در نزدیکی در بقیع واقع شده». در قرن هشتم قمری، بعد از گذشت 150 سال از سفر ابن جبیر، ابن بطوطه سفری به مدینه کرده و مشاهدات خود را این گونه بیان می کند: حرم ائمه بقیع، قبه ای است سر به فلک کشیده و از نظر استحکام، بدیع و اعجاب انگیز است. در قرن معاصر، صاحب کتاب «مراه الحرمین»، ابراهیم رفقت پاشا، 19 سال قبل از تخریب حرم ائمه بقیع سفر حج کرده و توصیفاتی دارد: عباس و حسن ابن علی و ائمه سه گانه در زیر یک قبه قرار گرفته اند که بزرگ تر از همه قبه های موجود در بقیع است. در طول تاریخ سه بار بقیع تعمیر شده است. بار اول در سال 519 هجری قمری توسط المستضر بالله و برای بار سوم در اواخر قرن سیزدهم توسط سلطان محمود غزنوی. کتیبه هایی که جهانگردان در سفرهایشان از بقیع خوانده اند، گویای این مطلب است.

قبرستان بقیع دارای دو درب ورودی بوده که یک درب همیشه بسته و درب دیگر، از صبح تا غروب هر روز بر روی زائران باز بوده است. حرم بقیع حالت هشت ضلعی داشته است. ویژگی بعدی، داشتن محراب است و اینکه حرم، خادمانی نیز داشته است. حرم ائمه بقیع مانند سایر حرم ها دارای ضریح، روپوش، چلچراغ، شمعدان و فرش بوده است. ابن جبیر می نویسد: «قبرشان بزرگ و از سطح زمین بلندتر و دارای ضریحی از چوب می باشد که بدیع ترین و زیباترین نمونه است از نظر فن و هنر و نقوشی برجسته از جنس مس بر روی آن ترسیم شده و میخ کوبی هایی به جالب ترین شکل در آن تعبیه شده که نمای آن را زیباتر و جالب تر کرده است».

محمد لبیب مصری که در سال 1327 هجری قمری به مدینه سفر کرده، می نویسد: «در آنجا گنبدی معروف به قبه البین قرار دارد که حجره ای در آن وجود دارد و در میان آن گودالی است که ادعا می کنند، جایگاه افتادن دندان پیامبر است و ضریح امام حسن در داخل قبه ای است و از فلز ساخته شده است و خطوط فارسی بر آن نقش بسته است. به گمانم از آثار شیعیان عجم باشد». نیروهای وهابی به سرکردگی عبدالعزیز بن سعود در سال 1221 هجری قمری بعد از محاصره طولانی مدینه، ساکنان شهر را در تنگنا قرار دادند و مردم بی گناه بی شماری را قتل عام کردند. سپس خادمان آستان پیامبر را یک جا جمع کردند و برای آن که محل جمع آوری و نگهداری هدایا را نشان دهند، آنان را مورد ضرب و شتم قرار دادند. بعد از غارت کردن حرم نبوی، هنگام بازگشت به نجد که محل استقرار وهابیون بود، از بقیع گذشتند و عبدالعزیز دستور تخریب تمامی بارگاه ی ها را صادر کرد. در این زمان، خلافت عثمانی به والی خود محمدعلی پادشاه دستور داد که حجاز را از سلطه وهابی ها رهایی دهد و کنترل حجاز را به دست گیرد. پس از جنگی خونین به سال 1227 قمری وهابی ها شکست سختی خوردند و مردم به بازسازی اماکن متبرکه همت گماشتند. هشتم شوال سال 1344هجری قمری پس از سلطه دوباره ابن سعود و تسلط بر شهر مدینه در ماه رمضان همان سال شیخ عبدالله، قاضی القضات خود را از مکه به مدینه اعزام داشتند تا موضوع تخریب مقابر موجود در مدینه را با علما و سران این شهر مطرح و موافقت آنها را ولو به صورت ظاهری جلب کند و بدین منظور جلسه ای تشکیل گردید. شیخ عبدالله از حاضرین پرسید: درخصوص تخریب این گنبد و بارگاه ها چه می گویید؟ بسیاری از آنها از ترس جانشان جواب ندادند، بعضی دیگر هم اظهار موافقت کردند.

وهابی ها نیز مردم را با زور اسلحه جمع کرده و به سوی بقیع حرکت دادند و آنچه گنبد و ضریح در شهر مدینه و بیرون از شهر بود، ویران کردند. از جمله آنها گنبد و بارگاه ائمه بقیع(ع) گنبدهای متعلق به عبدالله و آمنه، والدین رسول الله و حرم دختران و همسران پیامبر و حرم جناب ابراهیم فرزند رسول الله و گنبد مالک ابن انس و عثمان نیز تخریب گردید. وهابیون از ترس عواقب کار خود، از تخریب حرم نبوی خودداری کردند.

با انتشار خبر تخریب بقیع به خصوص بارگاه امامان مدفون در آن قبرستان، احساسات عمومی در ایران سخت جریحه دار شد که منجر به واکنش های شدیدی از طرف مقامات عالی رتبه مملکتی از جمله رئیس الوزرای وقت شد. به همین مناسبت مرحوم مدرس در همان روز هشتم شهریور 1304 شمسی مطابق با دهم صفر 1344 هجری قمری در مجلس شورای اسلامی نطقی ایراد کرد و بعد از آن، تشکیل کمیسیون ویژه برای پی گیری موضوع را به شکل جدی دنبال کرد. مراجع، علما و حوزه های علمیه پیوسته با ارسال نامه و مخابره تلگراف خواستار برخورد قاطع با عوامل تخریب قبور اماکن متبرکه شدند. آن زمان تاکنون اقدامات فراوانی در جهت برداشتن محدودیت ها در مورد قبور ائمه طاهرین(ع) صورت گرفته که همگی بدون نتیجه باقی مانده است.