شعبان، ماه استقبال از ضیافت الهی - دانشکده صنایع غذایی بهار
شعبان، ماه استقبال از ضیافت الهی
ماه های رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان فضل های سبز عبادت و پرستش اند. هریک از این سه ماه موقعیت ممتازی در عرصه بندگی و عبودیت خداوند دارد. ماه شعبان که ماه منتخب رسول اعظم اسلام است از ویژگی های معنوی منحصر به خود برخوردار است. پیامبر این ماه را برای خویش برگزید و از امت خود نیز خواست با انجام اعمال و عبادات این ماه وی را یاری نموده و بر شکوه بندگی خداوند بیفزایند.
مقدمه
شعبان ماه بسیار شریف و با عظمتی است که به حضرت محمد صلّی اللّه علیه و سـلم سـرور پیامبران منسوب است. این ماه منزلگاهی از منازل سیر روحانی انسان است. انسان های بیدار و صاحبان سیر و سلوک با بهره گیری از فوائد ماه شعبان و نشستن بر سفره های گسترده رحمت و سعادت قرب و بندگی خداوند وارد می شوند. در شرافت ایـن مـاه همین بس که رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلم آن را برای خویش برگزیده و برای کسی که او را در روزه ی این ماه اعانت کند دعا نموده است:
«شعبان شهری، رحم اللّه من اعاننی علی شهری».[1]
آن حضرت این ماه را روزه مـی گرفت و بـه ماه رمضان وصل می کرد و می فرمود:
«شعبان ماه من است و هر کس یک روز از ماه مرا روزه بدارد، بهشت بر او واجب است».[2]
صفوان پسر مهران جمّال گفت: امام صادق علیه السّلام به من دستور داد اهالی ناحیه ام را بر روزه ماه شـعبان تـشویق کنم. گفتم: فدایت شوم در این روزه چـیزی مـی بینی؟ فرمود: بله. رسول اللّه صـلّی اللّه علیه و سلم پیوسته هنگامی که هلال شعبان را می دید دستور می داد منادی ای در مدینه ندا دهد: ای اهل یثرب همانا من رسول خدا بـه سـوی شـما هستم، آگاه باشید که شعبان ماه من است پس خدا رحـمت کـند کسی را که مرا بر ما هم یاری کند.
سپس امام صادق علیه السّلام فرمود: امیر المؤمنین علی علیه السّلام هم همیشه می فرمود:
از زمـانی کـه نـدای منادی رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلم در شعبان را شنیدم روزه شـعبان از من فوت نشد و هرگز در طول زندگی ام نیز روزه شعبان ان شاء اللّه از من فوت نمی شود...[3]
1. وجه تسمیه ماه شعبان و جایگاه روز اول آن
ثقة الاسلام نوری ره در آخـر«کلمه طـیبه»خبر طولانی ای را درباره وجه تسمیه و اهمیت روز اول ماه شعبان ذکر نموده است کـه انـدکی از آن بنابر نقل مرحوم محدث قمی در مفاتیح الجنان در ذیل می آید:
مولا امیر المؤمنین علی علیه السّلام روز اول شعبان بر جماعتی کـه در مـسجد(النبی) نشسته بودند گـذر کرد. آنها درباره قضا و قدر و امثال آن گفت وگو می کردند و با صدای بلند در این باره به سـختی جـدل مـی کردند. امام علیه السّلام نزد ایشان ایستاد و بر آن ها سلام کرد. آنها جواب سلام حضرت را دادند و به احـترام آن جـناب از جـا برخاستند. ایشان از وی خواستند تا نزدشان بنشینند و(بر گفتگوی شان نظارت نمایند)حضرت اعتنایی نکردند و فرمودند: ای گروهی که سخن دربـاره چـیزهایی می گویید که نفعی نمی رساند. مگر نمی دانید که خدای متعال را بندگانی است که خوب خـدا آنـها را سـاکت کرده است، بدون آن که از گفتن عاجز و یا لال باشند. بلکه آنان هرگاه عظمت خدا را به یاد مـی آورند زبـانهایشان ساکت می گردد و دلهایشان از جا کنده می شود عقل هایشان از میان می رود و مات و مبهوت می گردند و ایـن هـمه بـه دلیل اعزاز، اجلال و اعظام خداوند است.
هرگاه از آن حالت به خود می آیند با کردار پاکیزه رو سوی خدا می آورند و خود را در زمـره سـتمکاران و خطاکاران می شمرند و حال آن که ایشان از تقصیر و تفریط وارسته اند. این بدان خاطر است کـه آنـ ها بـرای خداوند به کردار اندک راضی نمی شوند و عمل زیاد را برای او بسیار نمی شمرند. آنان همواره مشغول اعمال صـالح اند. ایشان چـنانند کـه هر وقت بدان ها نظر کنی می بینی به عبادت ایستاده و از خدای خویش ترسان و در اضـطرابند. ای گـروه تازه کار شما نسبت به ایشان در کجا قرار دارید؟!
مگر نمی دانید که داناترین مردم به مسئله قدر درباره اش ساکت ترینند؟
اما جـاهل ترین بـه آن درباره اش بیشتر قیل و قال می کنند.
ای گروه تازه کار، امروز روز نخست(غرّه)شعبان کریم است. پروردگار ما شعبان را بـدین دلیـل شعبان نامیده است که خیرات در آن منتشر مـی گردد و پروردگـار شـما در این ماه درهای حسنات خویش را می گشاید و قصرها و خـیرات آنـها را برای شما جلوه می دهد تا با قیمت ارزان و کارهای آسان آن ها را خریداری کنید. در مقابل، ابلیس مـلعون نـیز انواع شرور و بلاهای خود را بـر شـما جلوه می دهد. از هـمین رو اسـت کـه شما پیوسته در گمراهی و طیغان می کوشید و بـه شـعبه های ابلیس متمسک می گردید و از شعبه های خیرات که درهایشان بر شما گشوده شده است رو می گردانید.
این غـره مـاه شعبان است و شعبه های نیکی های آن نماز، روزه، زکات، امر بـه معروف، نهی از منکر، نیکی به پدر و مـادر و خـویشان و همسایگان، اصلاح ذات البین و صدقه برای فـقراء و مـساکین است. چیزی را که خداوند کلفت و مشتقتش را از شما برداشته است یعنی قضا و قدر بر خود تـحمیل نـکنید. چیزی را که از تأمل و فرورفتن در آن نهی شـدید شـده اید،بر خـود تحمیل نکنید[زیراکه]هر کس سـعی بـر کشف اسرار الهی کـند از تـباه شدگان است.
آگاه باشید اگر شما بر آن چه پروردگار عزوجل برای بندان مطیعش در چنین روزی فـراهم آورده اسـت اطلاع داشتید، صد البته از آن وضعی که در آن هستید خـود را بـاز می داشتید و بـه انـجام آنـچه شما را بدان ها فراخوانده اند وامی داشتید.
اصحاب پرسیدند یـا امیر المؤمنین آن چیزی که خدا برای امروز مهیا کرده است چیست؟ حضرت در جواب آن ها قصه آن لشـکری را کـه رسول خدا صلّی اللّه علیه و سلم آنـ ها را بـه جـهاد فـرستاد و دشمن بـر آنها شبیخون زده نـقل فـرمود: و آن شبی تاریک و سخت ظلمانی بود. مسلمانان همه در خواب بودند غیر از زید بن حارثه، عبد اللّه بن رواحه، قتادة بن نـعمان و قـیس بـن عاصم منقری. این چهار کس هریک در گوشه ای از لشکرگاه بـیدار و بـه نـماز و تـلاوت قـرآن مـشغول بودند. افراد دشمن، مسلمانان را تیرباران کردند. از آنجا که مسلمانان به خاطر تاریکی، دشمنان را نمی دیدند تا خود را از آنان حفظ کنند نزدیک بود همه هلاک شوند.ناگاه از دهان این چند تن نورهایی ساطع شد و لشـکرگاه مسلمانان را روشن ساخت و سبب قوت و دلیری آن ها گردید. از این رو مسلمانان شمشیر کشیدند و دشمنان را کشته، زخمدار و اسیر نمودند.
مسلمانان هنگامی که از جنگ برگشتند، قصه را برای حضرت رسول صلّی اللّه علیه و سلم نقل نمودند. آن حضرت فرمود: این نورها به جـهت اعـمال این برادران شما در غرّه شعبان بوده است.
آنگاه حضرت یک یک اعمال مندوب در روز نخست شعبان را برشمردند و فرمودند: چون روز اول شعبان می شود ابلیس لشکر خود را به اطراف و کرانه های زمین می پراکند و به آن ها می گوید سعی کـنید در ایـن روز برخی از بندگان خدا را به سوی خود جذب کنید. در مقابل، خدای عز و جل نیز فرشتگان را در اطراف زمین و آفاق آن ارسال می کند و به آنها می فرماید بندگان مرا حفاظت و ارشـاد کـنید تا همه آنها به دسـت شـما نیکبخت و رستگار شوند مگر آنانی که امتناع و سرکشی می کنند؛ چنین کسانی از مرز عبور کرده و وارد حزب ابلیس و جنود او می شوند.
وقتی روز اول شعبان از راه می رسد خداوند به درهای بهشت امر می کند بـاز شـوند و به درخت طوبا دستور مـی دهد کـه شاخه هایش را به دنیا نزدیک کند. آنگاه منادی ای از جانب پروردگار عز و جل ندا می دهد: ای بندگان خدا این شاخه های درخت طوبا است در آنها درآویزید تا شما را به سوی بهشت بالا برد و این شاخه های درخت زقـّوم اسـت؛ از آن ها درآویزید تا شما را به سوی بهشت بالا برد و این شاخه های درخت زقّوم است؛ از آنها بترسید تا شما را به سوی دوزخ نکشانند.
رسول خدا در ادامه فرمود: قسم به آن که به راستی مرا به رسالت مبعوث نـموده اسـت هر کس در ایـن روز دری از خیر و نیکی به روی بگشاید، در واقع به شاخه ای از شاخه های درخت طوبا درآویخته و آن وی را به سوی بهشت کشاند و هر کـس دری از شر بر خود وا کند در واقع به شاخه ای از شاخه های درخت زقّوم درآویـخته اسـت و آن وی را بـه سوی جهنم می کشاند آنگاه حضرت نمونه هایی از کارهای خیر و شر را بیان نموده است که از بیان آن صرف نظر می کنیم. [4]
2. اعمال ماه شعبان
ماه معظم شـعبان کـه دروازه ورود به ماه بزرگ رمضان، ماه خداوند است فرصت بسیار ویژه و معنوی برای انـجام انـواع عـبادت و اعمال عبادی است. در این بخش به اهم اعمال عبادی ماه شعبان اشاره می شود:
2-1. نماز
نماز که ستون دین و بـهترین عمل است،در اسلام از جایگاه والایی برخوردار است.
پیامبر اسلام و ائمه معصومین علیهم السّلام به مـناسبت های مختلف دستور داده اند کـه نـمازهایی به جا آورده شود. از جمله نمازهای فراوانی برای ماه شعبان و شب ها و روزهای آن وارد شده است.
بیان تک تک نمازهای مستحب در ماه شعبان از حوصله این مقاله بیرون است و تنها به یادآوری چند نماز برای شب اول شعبان بسنده می شود:
الف-پیامبر صلّی اللّه عـلیه و سلم فرمود: هر کس در شب اول شعبان صد رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت فاتحة الکتاب بخواند یک بار و قل هو اللّه یک بار؛ پس از فراغت از نماز فاتحه را پنجاه بار بخواند. به آن کسی که مرا به حق به پیامبری فـرستاده اسـت سوگند، وقتی بنده ای این نماز را بخواند و روزه بگیرد[روز اول را]خداوند از او شر ساکنان آسمان و شر ساکنان زمین و شیطان ها و پادشاهان را دفع می کند و هفتاد هزار گناه کبیره اش را می آمرزد و عذاب قبر را از او برمی دارد و منکر و نکیر او را نمی ترسانند، درحالی که چهره اش مـانند شـب چهارده می درخشد از قبر برمی خیزد و مانند برق از صراط عبور می کند و نامه عملش به دست راستش داده می شود. [5]
ب-حضرتش همچنین فرمود: هر کس در شب اول شعبان دوازده رکعت نماز بگزارد در هر رکعت«فاتحه الکتاب»بخواند و پانزده مرتبه«قل هو اللّه احـد»را بـخواند خداوند متعال ثواب ده هزار شهید به او می دهد و برای او عبادت دوازده سال نوشته می شود و از گناهانش بیرون می آید مانند روزی که از مادر زاده شده است و خداوند در مقابل هر آیه ای که در قرآن است به او قـصری در بـهشت عـطا می کند. [6]
2-2. روزه
از اعمال بسیار با اهمیت در ماه شـعبان«روزه»است. شایسته اسـت هـر مسلمانی مناسب حال و شرایط خود روزهایی از این ماه را روزه بدارد افضل آن است که اگر مانعی نیست هر روزش، غیر از یک یا دو روز آخرش را روزه بـدارد تـا با افطار میان شعبان و ماه رمضان فاصله انـدازد. بنابراین زیبنده اسـت که آن قدر روزه بگیرد که در دعوت مقدس رسول خدا به اعانت داخل گردد و این با یک روز و دو روز احتمالا صادق نمی باشد. [7]
روایات درباره اهـمیت روزه ایـن مـاه پرشمار است که به ذکر روایتی از امام صادق علیه السـّلام بسنده می شود:
«من صام اوّل یوم من شعبان وجبت له الجنّة و من صام یومین نظر اللّه الیه فی کلّ یوم و لیلة فی دار الدّنیا و دام نـظره الیـه فی الجنّة و من صام ثلاثه ایّام زار اللّه فی عرشه و جنّته کـل یوم؛ هر کـس روز اول ماه شعبان را روزه بدارد بهشت برایش واجب است و هر کس دو روز را روزه بدارد خداوند هر روز و هر شب در زندگی دنـیا بـه او نـظر می کند و نظرش در بهشت هم ادامه می یابد و هر کس سه روز را روزه باشد خداوند را در عـرش و بـهشتش هر روز زیـارت می کند».[8]
2-3. دعا و مناجات
دعا که مخ عبادت و سلاح مؤمن است در فرهنگ اسلامی از جایگاه بس والایی برخوردار است. در سـیره پیـامبر و جـانشینان معصوم او علیهم السّلام دعاهای زیاد برای مناسبت های مختلف وارد شده است. از دعاهای والا و پر از مضامین عرفانی، مناجات شعبانیه اسـت کـه مناجات امام علی علیه السّلام و ائمه علیهم السّلام در ماه شعبان است. این دعا نـزد صـاحبان روحـیه دعا و مناجات نیز بسیار گرانقدر و ارزشمند است. اینان به خاطر این مناجات با ماه شـعبان انـس ویژه ای دارند و مشتاقانه برای آمدن ماه شعبان انتظار می کشند.
این مناجات آسمانی حاوی دانش های ملکوتی فـراوانی اسـت کـه نحوه معامله بندگان با خداوند را به صاحبان جان های مشتاق می آموزاند. این دعا راه کارهای گوناگون دعا، گدایی، آمرزش خواهی و راز و نیاز بـا خـداوند را آموزش می دهد. در این مناجات راهنمایی های صریح و بدیعی برای رسیدن به لقاء اللّه و تـقرب و نـظر بـه او وجود دارد که از سالکان راه، شبهه زدایی می کند.
شک و شبهه های منکران را جواب می گوید و وحشت شکاکان را برطرف می سازد. محتوای واقعی این مـناجات، ارشاد بـه شـناخت نفس انسان است که معرفت آن همان راه شناخت پروردگار بزرگ است.[9]
به اهمیت این مـناجات اشـاره می کند امام صادق علیه السّلام در این سخن که می فرماید:
«لو علم النّاس ما فی فضل معرفة اللّه ما مـدّوا اعـینهم الی ما متّع به الاعداء من زهرة الحیاء الدّنیا و کانت دنیاهم عندهم ممّا یـطاونه بـارجلهم و تنّعموا بمعرفة اللّه و تلذّوا بها تلذّذ من لم یـزل فـی روضـات الجنان مع اولیاء اللّه». [10]
2-4. صلوات
از اعمال پرثواب ماه شـعبان صـلواتی است که هنگام زوال هر روز و نیمه هر شب ماه خوانده می شود. این دعا با «اللهم صـل عـلی محمد و آل محمد شجرة النبوه» آغـاز مـی شود و آموزه های فراوانی در بـاب شـناخت اهـل بیت علیهم السّلام دربر دارد. [11] صلوات های دیـگری نـیز برای ماه شعبان وارد شده است که در کتب دعا آمده است.
2-5. صدقه
از کارهای پرسود و نـوع دوسـتانه در این ماه بزرگ دادن صدقه است. پیشوایان مـعصوم پیروان خود را به این عـمل خـداپسندانه ترغیب کرده اند. از جمله داود بن کـثیر الرقـی می گوید: از امام صادق علیه السّلام پرسیدم:«یا بن رسول اللّه ما افضل ما یفعل فیه؟قال:الصّدقة...و مـن تـصدّق بصدقة فی شعبان ربّاها اللّه تعالی کـما یـربّی احـدکم فصیله حتّی یـوافی یـوم القیامة و قد صار مـثل احد». [12]
2-6. آمرزش خواهی(استغفار)
حسن بـن علی بن فضال می گوید: از علی بن موسی الرضا علیه السّلام شنیدم که می فرمود: «من اسـتغفر اللّه تـبارک و تعالی فی شعبان سبعین مرةّ غـفر اللّه له ذنـوبه و لو کانت مـثل عدد النّجوم». [13]
هر کـس از خـداوند تبارک و تعالی در ماه شـعبان طلب آمرزش کند و هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند گناهانش را و لو به اندازه تعداد ستارگان باشد می آمرزد.
ذکر استغفار در هر روز مـاه شـعبان مستحب است چنانکه محمد بن حـسن صـفار در کـتاب «فضل دعـا»ی خـود را از امام صادق عـلیه السـّلام نقل می کند:
«من قال فی کلّ یوم من شعبان سبعین مرّة: استغفر اللّه الّذی لا اله الاّ هو الحیّ القیّوم الرّحمن الرّحیم و اتوب الیه یکتب فـی الافـق المـبین. قال قلت: ما الافق المبین؟ قال: قاع بین یدی العرش فـیها انـهار تـطّرد فـیه مـن القـدحان عدد النّجوم[او عدد نجوم السّماء]»[14]
2-7. ذکر«لا اله الا اللّه»
مرحوم سید بن طاووس می گوید در کتاب های عبادات یافتم که پیامبر صلّی اللّه علیه و سلم می فرماید:
«و من قال فی شعبان الف مرّة: «لا اله اللّه و لا نعبد الاّ ایّاه مخلصین له الدّین و لو کره المشرکین»کتب اللّه له عبادة الف سـنة و محی عنه ذنب الف سنة و یخرج من قبره یوم القیامة و وجهه یتلئلؤ مثل القمر لیلة البدر و کتب عند اللّه صدیقا». [15]
هر کس در ماه شعبان هزار مرتبه[ذکر فوق]را بگوید خداوند برای او عبادت هزار سال را می نویسد و گـناهان هـزار سال از او محو می شود و از قبر روز قیامت بیرون می آید در حالی که مانند شب بدر درخشش دارد و نزد خداوند صدّیق نوشته می شود.
2-8. سجده
از اعمال پرفائده در ماه شعبان سجده کردن است؛ خصوصا سجده در شب نیمه شعبان با دعاهای ویـژه.در بـعضی ازاین دعاها به مراتب سه گانه وجود انسان تصریح شده است.
«سجد لک سوادی،و خیالی و بیاضی»این فقره از دعا مانند نص است برای عالم محسوس انسان که از ماده و مـقدار تـشکیل شده است و عالم مثال او کـه از صـورت و روح ترکیب شده است و عالم حقیقی انسان که انسان بودن انسان به آن است. عالم حقیقی بشر یعنی حقیقت جان انسان همان است و آن همان عالمی است که نـه صـورتی در آن است و نه ماده ای و آنـ همان عـالم لطیف ربانی است که هر کس آن را شناخت در واقع پروردگارش را شناخته است. [16]
2-9. فضیلت روزهای پنجشنبه
روزهای پنجشنبه در ماه شعبان از موقعیت عبادی و معنوی خاصی برخوردار است و نماز، روزه و عبادت در آن جایگاه ویژه ای دارد.امام علی علیه السّلام از رسول خـدا سـخن شگفتی را درباره روزهای پنجشنبه ماه شعبان نقل می کند:
«تتزیّن السّماوات فی کلّ خمیس من شعبان فتقول الملائکة الهنا اغفر لصائمه و أجب دعائهم فمن صلّی فیه رکعتین یقرء فی کلّ رکعة فاتحة الکتاب مرّة و قـل هـو اللّه احد مائة مـرة. فاذا سلّم صل علی النبی صلی اللّه علیه و آله مائة مرّة قضی اللّه له کلّ حاجة من امر دینه و دنیاه و من صام فـیه یوما واحدا حرّم اللّه جسده علی النار». [17]
در هر پنجشنبه از ماه شعبان آسمان ها تـزیین مـی شود؛ فرشتگان مـی گویند: معبود ما روزه گیرانش را بیامرز و دعاهایشان را اجابت کن. پس هر کس در آن دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت فاتحه را یک بار و قل هو اللّه را صـد مـرتبه بخواند پس هنگامی که سلام گفت بر پیامبر صلّی اللّه علیه و سلم صد مرتبه صـلوات بـفرستد. هر حـاجتی از امر دین و دنیایش را خداوند برمی آورد و هر کس در آن(پنجشنبه)یک روز را روزه بگیرد خداوند جسدش را بر آتش حـرام می کند.
2-10. زیارت امام حسین علیه السّلام
زیارت آن حضرت در روز و شب سوم شعبان و نیمه شعبان استجاب دارد.[18]
2-11. تقرب به امام زمان(عج)
از اعـمال مهم ماه شعبان، تقرب بـه حـضرت حجة بن الحسن العسکری، ولّی امر و ناموس اکبر و امام زمان است. آن حضرت که صاحب غیبت الهی و دعوت نبوی و وارث پیامبران و خاتم اوصیاء مظهر بزرگ عدل الهی و برپا کننده پرچم های هدایت و نابود کننده ستمکاران و منکران حـقیقت است در نیمه این ماه متولد شده است و شایسته است در این ماه به آن حضرت پناهنده شده، برای تعجیل در ظهور حضرتش دعا کنیم.
3. ماه شعبان و میلاد امامان علیهم السّلام
یکی از ویژگی های ماه بزرگ شعبان،تولد انسان های بزرگ در این مـاه اسـت که این ماه را ماه شادمانی و خوشحالی پیروان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت قرار داده است. برخی از پیشوایان معصوم و شخصیت های برجسته در این ماه دیده به جهان گشوده اند.
3-1. امام حسین علیه السّلام
روز سوم شعبان میلاد امام حسین عـلیه السـّلام است. سوم شعبان به دلیل مولود عزیزی که در آن متولد شده است از شرافت فراوانی برخوردار است. بر شیعیان و دوستان آن حضرت شایسته است برای شکرگزاری این نعمت بزرگ و چراغ هدایت و کشتی نجات، روزه، زیارت و دعـاهای وارده در ایـن روز را به جا آوردند.
3-2. ابو الفضل العباس علیه السّلام
علمدار شجاع و برادر باوفای ابا عبد اللّه که الگوی ایثارگران و جانبازی است، بنابر قول مشهور در روز چهارم شعبان متولد شده است.
3-3. امام سجاد علیه السّلام
علی بن الحسین علیه السّلام نیز بـنابر نـقلی در روز پنـجم شعبان در کتب معتبر ادعیه دربـاره تـولد ایـن دو شخصیت فاخر عالم اسلام در ماه شعبان ذکری به میان نیامده است. از آنجا که در تقویم رسمی کشور ما تولد آن دو بزرگوار در ماه شعبان آمـده. ما نـیز یـادی از آن ها نموده ایم و محققان محترم می توانند در این باره تحقیق و نظر خـود را بـرای تحکیم یا تصحیح بیان نمایند.
3-4. امام زمان(عج)
دوازدهمین امام شیعه، منجی عالم بشریت، دادگستر جهانی حضرت مهدی علیه السّلام در روز پانزدهم شعبان سال 552 هـ در خانه نـورانی امـام حـسن عسکری در سامرا متولد شده است. از همین رو، شب و روز نیمه شعبان، شرافت و قداست ویژه ای دارد و بـرکات فراوانی به همراه آورده است. شب و روز نیمه شعبان از ابعاد فراوانی اهمیت است که اهم آن ها عبارت است از:
الف: شب نیمه شعبان از شب های قـدر اسـت کـه در آن روزی ها و اجل های مردم تقسیم می گردد. اخبار مستفیض(نزدیک به متواتر)بر این امر دلالت دارد.
بنابر محتوای بـرخی از روایـات، خداوند متعال این شب را برای ائمهء ما شب قدر قرار داده است. چنانکه شب های قدر ماه مبارک رمضان را بـرای پیـامبر صـلّی اللّه علیه و سلم قرار داده است.[19]
ب: احیا و شب زنده داری: شب پانزدهم شعبان از وقت های مقدسی است که بـر احـیا و بـیدار بودن در آن تأکید زیادی شده است. برای این شب اعمال و عبادات فاخری نیز تعیین شده که می توان گـفت دربـاره هـیچ شبی از شب های سال مثل آن یا بیش از آن نیامده است.[20]
ج: نمازهای ویژه: برای این شب نمازهای خاصی تشریع شـده اسـت. خصوصا نماز صد رکعتی با هزار«قل هو اللّه احد»در اهمیت این شب همین بس است کـه رسـول خـدا فرموده است: در شب نیمه شعبان خوابیده بودم که جبرئیل نزدم آمد و فرمود:ای محمد در این شـب می خوابی؟! گفتم: یا جـبرئیل مگر این شب چه شبی است؟ گفت: شب نیمه شعبان است. برخیز ای محمد.
او مرا از خواب بیدار کـرد و بـا خـود به«بقیع»برد. سپس به من گفت: سرت را بلند کن زیرا که در این شب درهای آسمان گشوده می شود و درهـای رحـمت، رضوان، مغفرت، فضل، توبه، نعمت، جود و احسان نیز باز می گردد.در این شب خداوند به اندازه موها و کرک های حیوانات، بندگان خـود را آزاد مـی کند. در ایـن شب اجل ها ثبت می شود و روزی یک سال تقسیم می گردد. همچنین اموری که در یک سال واقع می شود تعیین می گردد.
ای مـحمد هـر کـس این شب را با تکبیر، تسبیح، تهلیل، دعا، نماز، قرائت و استغفار زنده بدارد بهشت جایگاه و اقامتگاه دائمی او است و خـداوند گـناهان گذشته و آینده او را می آمرزد.[21]
د: زیارت امام حسین علیه السّلام: از اعمال مستحب این شب زیارت ابا عبد اللّه الحسین عـلیه السـّلام است. در این شب صد هزار پیامبر علاوه بر فرشتگان حضرت را در کربلا زیـارت می کنند. [22]
جمع بندی و توصیه
ماه شـعبان فرصت ویژه ای برای عبادت و بندگی خداوند اسـت. انسان های شـایسته و بـندگان خوب خداوند با عبادت و ریاضت در این ماه جـان و تـن خود را طهارت می دهند تا آماده ضیافت و مهمانی بزرگ خداوند در ماه مبارک رمضان شوند.
ماه شـعبان شـعبه های فراوانی از خیرات و زیبایی ها را بر روی انـسان گـرفتار تهاجم انـواع امواج شـیطانی در قـرن معاصر می گشاید و درهای ملکوت آسمان و زمـین را بـر روی مشتاقان گشوده نگه می دارد تا افراد بتوانند با بهره گیری از برنامه های انسان ساز ارتقا یـافته از حـضیض حیوانیت به آسمان فرشتگی و انسانیت پرواز کنند. برنامه های سـازنده ای که از سوی پیامبر صلّی اللّه عـلیه و سـلم و جانشینان معصومش علیه السّلام مـهندسی شـده اند تنها راه نجات بشر از منجلاب شهوت و گناه و تاریکی هستند. در این ماه برنامه های سازنده فراوانی از سـوی پیـشوایان معصوم ما ارائه شده است. ازجمله نـماز، دعا، روزه، تلاوت قـرآن، صدقات، احسان بـه پدر و مادر و خویشان، اذکار، استغفار و...
پی نوشت ها:
[1] مصباح المجتهد، ج 2، ص 728؛ اقبال الاعـمال، علی بـن موسی بـن جـعفر بـن طاووس،ج 3،ص 782.
[2] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قـمی، در فضیلت ماه شعبان.
[3] الاقبال بالاعمال الحسنه، ج 3، ص 882.
[4] مفاتیح الجنان،در فضیلت روز اول شعبان.
[5] الاقبال بالاعمال الحسنه فیما یعمل مرّة من السنه،السید رضی الدیـن عـلی بن موسی بن جعفر بن طـاووس، المحقق القیومی الاصـفهانی،ج 3،ص 982؛ الوسـائل،ج 8، ص 100.
[6] الاقبال پیـشین، ص 982؛ الوسائل، ج 8، ص 301.
[7] المراقبات«اعمال السّنة»، العالم العـامل المـیرزا جواد آغا الملکی التبریزی، انتشارات الامام المهدی، قم المقدسه، ص 67-77.
[11] ر.ک. پیام شماره، مقاله آموزه های صلوات شعبانیه.
[12] الاقبال بالاعمال، ج 3، ص 492.
[17] الاقبال الاعمال، ج 3، ص 103.
[18] الاقبال الاعمال، ج 3، صـ 143.