امام حسن عسکری(ع) ؛ مخزن علم خداوندی

امام حسن عسکری(ع) ؛ مخزن علم خداوندی

هشتم ربیع الثانی ولادت با سعادت امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه 8 ربیع الثانی سال 232 ق در مدینه متولد شد. مادر بزرگوارش حُدیث و پدر بزرگوارش امام هادی علیه السلام است. مرحوم اربلی می نویسد: «اما اسمه فالحسن و کنیته ابومحمد و لقبه الخالص، نامش حسن و کنیه اش ابومحمد و لقبش خالص است.» و ابن شهر آشوب القاب آن حضرت را چنین بیان می کند: «القابه: الصامت، الهادی، الرفیق، الزّکی، السّراج، المضیی، الشافی، المرضیّ، الحسن العسکری. آن حضرت و پدر و جدش هر کدام در زمان خود ابن الرضانامیده می شدند. تنها فرزندش، پسر او(هم نام رسول خدا) بود و غیر از او فرزندی نداشت. ابن شهر آشوب درباره مدت عمر حضرت می نویسد: 23 سال با پدر و 6 سال در مقام امامت بود و در دوره امامتش با معتز (چند ماه) و بعد مهتدی و معتمد معاصر بود. و سرانجام در جمعه 8 ربیع الاول 260 ق به شهادت رسید.

فضلیت همراهی با اهل بیت

خاندان عصمت و طهارت اهلبیت علیهم السلام نور واحد و طینت واحد هستند. صفات و خصوصیات برجسته آنان بر کسی پوشیده نیست. در اینجا به گوشه ای از دریای معرفت امام حسن عسگری در این روز ولادت یازدهمین خورشید امامت اشاره می کنیم.

محمد بن حسن می گوید: به امام حسن عسکری علیه السلام شکایت کردم. سپس روایتی از امام صادق نامه ای نوشتم و در آن از فقر و ناداری خویش علیه السلام را به یاد آوردم که فضیلت همراهی با اهل بیت: فرموده بودند .امام عسکری را علیه السلام است.[1] که از ما بینش و آگاهی بخواهند. هر که به ما متوسل شود، او را حفظ می کنیم. کسی که ما را دوست بدارد، با دشمنان ما بهتر است. ما پناه کسانی هستیم که به ما پناهنده شوند و نور و روشنایی هستیم برای کسانی خودت گفتی: فقر همراه با ما اهل بیت، از ثروت با غیر ما بهتر است و کشته شدن در راه ما، از زندگی کردن انبوهی مرتکب شوند، به فقر مبتلا می کند و این را وسیله پاک شدن آنها قرار می دهد. همان طور که با در پاسخ نوشت: «خدای تبارک و تعالی دوستان ما را وقتی گناهان در مراتب عالی بهشت با ما خواهد بود و کسی که از ما روی بگرداند، سرانجامش آتش است...

اهل معروف

ابوهاشم جعفری می گوید: از مولایم امام حسن عسکری علیه السلام شنیدم که فرمودند: «برای بهشت دری است که آن را «معروف» گویند. از آن در، تنها اهل معروف و نیکوکاران وارد می شوند». در دلم خدا را سپاس گفتم و از اینکه در برآوردن نیازهای مردم زحماتی را متحمل می شوم، شاد شدم. در این حال امام عسکری علیه السلام متوجه من شد و فرمود: «آری، به کار خودت ادامه بده؛ زیرا اهل معروف در دنیا، همان اهل معروف در آخرت هستند. ای ابوهاشم، خداوند تو را از آنان قرار داده و به تو رحمت کرده است.[2]

دوران امامت

دوران امامت امام حسن عسکری(ع) دورانی حساس و متفاوت بود. امام از جوانی تحت نظر خلفای جورِ عباسی قرار داشت تا جایی که از پانزده سالگی و در زمان حیات پدر بزرگوار خویش نیز به زندان برده شد. آن امام همام، به مقتضای زمان، رسالت خویش را به انجام می‏رساند و کار امامت را به پیش می‏برد. همچنین وظیفه‏ی سنگینِ آماده ساختن شیعیان برای امامت و غیبَت امام زمان، نیز بر عهده‏ی آن حضرت بود. یکی از مهم‏ترین کارهای امام حسن عسکری، همانند پدر و اجداد طاهرینَش، تربیت شاگرد و حفظ فقه تشیُّع و اندیشه‏ی ناب اسلام در برابر دشمنان و مخالفان بود تا آن جا که بیش از ۲۶۰ نفر را از شاگردان آن امام نام برده‏اند. امام حسن عسکری(ع) در کنار کارهای علمی، مجموعه‏ای از تفسیر، روایات، معارف اسلامی و عقاید را نیز تألیف نمود که تفسیر و مواعظِ قصار از آن جمله‏ اند.

اهم فعالیت های امام حسن عسگری علیه السلام

"مبارزه مستمر و دائمی" امام حسن عسکری (ع) با "انحراف و ظلم" دستگاه "جبار و مکار" بنی عباس و مجاهدت فداکارانه در "ترویج علم و دانش" و "راهنمایی دلسوزانه خواص" در تفسیر قرآن و و "تبیین معارف ناب اسلام" (که خود بخود مبین "انحراف فقهای درباری" و وابسته به بنی عباس و "اثبات نامشروع بودن" آن "دستگاه مکار" بود) و "هدایت جامعه" و حفظ "آخرین حجت خدا" از گزند دشمنان با نهایت "هوشمندی و زیرکی" و جا انداختن مساله مهم "رجوع مردم به نایب امام" ، حاوی درسهای فراوان "جهاد و مبارزه مدبرانه" آن اسوه تقوی و فضیلت برای آزادگان جهان است...

کلمات ناب امام عسکری علیه السلام

عبادت و تفکر در قدرت الهی

1.  «لَیْسَتِ الْعِبادَةُ کَثْرَةُ الصّیامِ وَالصَّلاةِ، وَ إنَّمَا الْعِبادَةُ کَثْرَةُ التَّفَکُّرِ فی امْرِاللّهِ».

عبادت در زیاد انجام دادن نماز و روزه نیست بلکه عبادت تفکر و اندیشه در قدرت بی منت های خداوند در امور مختلف می باشد.[3]

عوامل هلاکت انسان

2. «إیّاکَ وَالاْذاعَةَ وَ طَلَبَ الرِّئاسَةِ، فَإنَّهُما یَدْعُوانِ إلَی الْهَلَکَ».

فرمود: مواظب باش از این که بخواهی شایعه و سخن پراکنی نمائی و یا این که بخواهی دنبال مقام و ریاست باشی و تشنه آن گردی، چون هر دوی آن ها انسان را هلاک خواهد نمود.[4]

حق و حقیقت

3. «ما تَرَکَ الْحَقَّ عَزیزٌ إلاّ ذَلَّ، وَلا أخَذَ بِهِ ذَلیلٌ إلاّ عَزَ».

فرمود: حق و حقیقت را هیچ صاحب مقام و عزیزی ترک و رها نکرد، مگر آن که ذلیل و خوار گردید همچنین هیچ شخصی حق را به اجراء درنیاورد مگر آن که عزیز و سربلند شده است.[5]

بهترین ذکر و امور روزانه

4. «أکْثِرُوا ذِکْرَ اللهِ وَ ذِکْرَ الْمَوْتِ، وَ تَلاوَةَ الْقُرْآنِ، وَالصَّلاةَ عَلی النَّبی صلی الله علیه و آله و سلم، فَإنَّ الصَّلاةَ عَلی رَسُولِ اللهِ عَشْرُ حَسَنات». فرمود: ذکر و یاد خداوند متعال، مرگ و حالات آن تلاوت و تدبر قرآن و نیز صلوات و درود فرستاد بر حضرت رسول ـ و اهل بیتش علیهم السلام ـ را زیاد و به طور مکرر انجام دهید، همانا پاداش صلوات بر آن ها، ده حسنه و ثواب می باشد.[6]

انجام واجبات و ترک گناهان و شبهات

امام حسن عسکری علیه‌السلام فرمودند:

5. «أَوْرَعُ النَّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ، اَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ أَقَامَ عَلَی الْفَرَائِضِ، أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ تَرَکَ الْحَرَامَ، أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَکَ الذُّنُوب.»[7]

پرهیزکارترین مردم آن کسی است که به هنگام شبهه توقف می ‌کند. عابدترین مردم کسی است که واجبات را به پا دارد. زاهدترین مردم کسی است که حرام را ترک کند. مجاهدترین مردم کسی است که گناهان را ترک کند.

شکر گزار نعمت الهی

6. «لایَعْرِفُ النِّعْمَةَ إلاَّ الشّاکِرُ، وَلا یَشْکُرُ النِّعْمَةَ إلاَّ الْعارِفُ».

فرمود: کسی قدر نعمتی را نمی داند مگر آن که شکرگزار باشد و کسی نمی تواند شکر نعمتی را انجام دهد، مگر آن که اهل معرفت باشد.

تواضع و فروتنی

7. «مِنَ التَّواضُعِ السَّلامُ عَلی کُلِّ مَنْ تَمُرُّ بِهِ، وَالْجُلُوسُ دُونَ شَرَفِ الْمَجْلِسِ».

فرمود: یکی از نشانه های تواضع و فروتنی آن است که به هر کس برخورد نمائی سلام کنی و در هنگام ورود به مجلس هر کجا، جا بود بنشینی.(نه آن که به زور و زحمت برای دیگران، جائی را برای خود باز کنی)[8]

خواسته بدِ مومن

8. «ما أقبَحَ بِالمُؤمِنِ أن تَکونَ لَهُ رَغبَةٌ تُذِلُّهُ».

چه زشت است برای مؤمن که خواسته‏ ای داشته باشد که او را به خواری کشاند.[9]

خدا ترسی

9. «مَن لَم یَتَّقِ وُجُوهَ النّاسِ لَم یَتَّقِ اللَّهَ».

آن که از مردم پروا نکند، از خدا نیز پروا نمی‏کند.[10]

پست و مقام

10. «إیّاکَ و الإذاعَةَ و طَلَبَ الرِّئاسَةِ، فَإنَّهُما یَدعُوانِ إلَی الهَلَکَةِ».

از افشای اسرار و ریاست‏طلبی بپرهیز که این دو [آدمی را] به هلاکت می‏کشانند.[11]

شب زنده داری مسیر رسیدن به خدا

11. «إنَّ الوصولَ إلَی اللَّهِ سَفَرٌ لایُدرَکُ إلاّ بِامتِطاءِ اللَّیلِ».

وصال خداوند سفری است که جز با مرکب شب زنده‏داری به دست نمی‏آید.[12]

نعمتی بدون حسادت

12. «التَّواضُعُ نِعمَةٌ لایُحسَدُ عَلَیها».

فروتنی نعمتی است که بر آن حسد نبرند.[13]

مرکب باطل

13. «مَن رَکِبَ ظَهَر الباطِلِ نَزَلَ بِهِ دارَ النَّدامَةِ».

هر که بر مرکب باطل نشیند، در سرای پشیمانی فرودش آورد.[14]

دل با نشاط و ملول

14. «إذا نَشِطَتِ القُلوبُ فأودِعُوها وإذا نَفَرَت فَوَدِّعوها».

دل چون در نشاط است (معرفت) را به آن واسپارید، و چون در گریز است آن را واگذارید.[15]

آب غسل و و ضو

15. «مَن تعدّی فی طَهورِهِ کانَ کَناقِضِهِ».

هر که در مصرف آب (وضو و غسل) زیاده‏ روی کند، مانند کسی است که وضو و غسل خود را باطل کند.[16]

پی نوشت ها

[1] شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال(رجال کشی)، تصحیح حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، کنگره هزاره شیخ طوسی، 1348، ص 533؛ اثبات الهداة، ج 6، ص 328؛ مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 435.

[2] اعلام الوری، ج 2، ص 143 ؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1368، چ 3، ج 50، ص 258.

[3] مستدرک الوسایل، ج 11، ص 183، ح 12690

[4] بحارالانوار، ج 50، ص 296، ضمن ح 70

[5] بحارالانوار، ج 75، ص 374، ح 24

[6] بحارالانوار، ج 75، ص 372

[7] بحارالانوار، ج 75، ص 372، ح 9

[8] بحارالانوار، ج 75، ص 372، ح 9)

[9] تحف العقول، ص ۴۸۹.

[10] بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۳۳۶.

[11] تحف العقول، ص ۴۸۷.

[12] بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۹.

[13] تحف العقول، ص ۴۸۹.

[14] بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۹.

[15] بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۷.

[16] تحف العقول، ص ۳۶۳.